استخراج اسانس به فرآیند جداسازی ترکیبات آروماتیک یا معطر از مواد خام، با استفاده از روش‌هایی مانند تقطیر، استخراج با حلال، دی کسید کربن فوق بحرانی و… اشاره دارد. نتایج حاصل از عصاره ها بسته به میزان موم موجود در محصول استخراج شده، اسنشیال اویل، ابسولوت، کانکرت یا کره است.(می توانید تفاوت های این اسانس ها را در اینجا و در بخش استخراج با حلال بخوانید)
تا حدودی، همه این تکنیک ها تمایل به تولید عصاره ای با عطر متفاوت با رایحه مواد خام دارند. گرما، حلال‌های شیمیایی یا قرار گرفتن در معرض اکسیژن در فرآیند استخراج ممکن است برخی از ترکیبات معطر را تغییر دهد، یا ویژگی بو آنها را تغییر دهد یا آنها را بی‌بو کند، و نسبت هر یک از اجزای معطر استخراج شده می‌تواند متفاوت باشد.
تکنیک های متعددی برای استخراج مولکول های آروماتیک استفاده می شود. این فرآیند ظریف و حساس در طول سالیان متمادی توسعه یافته است و هنوز هم توسط فناوری های مدرن برای استخراج این ذرات گرانبها که طبیعت به دقت تولید کرده است، توسعه می یابد. ماهیت فرار عطر لطیف یک گل و پیچیدگی ثبت آن در یک بطری کوچک را تصور کنید. هدف استخراج جوهره اصلی آنها بدون هیچ کم و کاستی است.
روش های استخراج اسانس
روش مورد استفاده در اسانس گیری با توجه به نوع گیاه، کیفیت مورد نظر و کاربرد مورد نظر متفاوت خواهد بود. این مورد به همراه نسبت مواد اولیه مورد نیاز برای به دست آوردن اسانس، هزینه جمع آوری گیاهان و مدت زمان می تواند تا حد زیادی بر قیمت محصول نهایی تأثیر بگذارد.
1-تقطیر
مصری ها و ایرانی ها اولین کسانی بودند که در حدود 3000 سال پیش تکنیک های تقطیر را توسعه دادند. بعدها این روش توسط اعراب استفاده شد و اخیراً توسط متخصصان در فرانسه به کمال رسید. نسبت اسانس استخراج شده می تواند بسته به گیاه تقطیر شده بسیار متفاوت باشد. امروزه رایج ترین روش تولید اسانس تقطیر با بخار آب است.
تقطیر با بخار آب را می توان به 3 دسته تقسیم کرد:
الف-تقطیر با بخار آب
اولین تکنیک تقطیر با بخار آب
اولین و قدیمی ترین تکنیک شامل قرار دادن انبیق(بالن) روی آتش یا منبع گرما، پر کردن آن با 2 قسمت آب و حداکثر 6 قسمت مواد خام گیاهی است که روی صفحه ای بالای آب قرار می گیرد و آب را گرم می کنند تا بخار تولید کند. ، بدون اینکه اجازه دهید دما به بیش از 100 درجه سانتیگراد برسد. بخار از طریق مواد خام بالا می رود، تمام نقاط کوچک حاوی مولکول های معطر گیاه را باز می کند و آنها را آزاد می کند. بخار، اسانس را از طریق یک سیم پیچ متراکم (کندانسور)حمل می کند و مایع حاصل را در ظرف مخصوص جمع می کنیم.
در این مرحله می توانیم مشاهده کنیم که 2 لایه مجزا از مایع وجود دارد. اسانس، معمولا سبکتر از آب و آبگریز، در بالا شناور است و بخار تغلیظ شده مجدد که برخی از خواص و عطری ملایم را به خود اختصاص داده است، در پایین است. به مایع زیرین هیدرولات، هیدروسول یا عصاره می گوییم.
ب-تقطیر بخار تزریقی
تکنیک تقطیر با بخار مدرن
روش دوم نسخه مدرن تر تکنیک اول است. از همان اصول پیروی می کند، اما آب در یک گیرنده جداگانه گرم می شود و بخار از طریق لوله ها به ظرف مجاور که حاوی مواد خام برای تقطیر است منتقل می شود. بخار در پایه مخزن تزریق می شود و قبل از عبور از یک سیم پیچ متراکم از طریق گیاهان بالا می رود. این تکنیک به ما اجازه می دهد تا تغییر و دگرگونی اسانس ها را محدود کنیم و به همین دلیل محصولی با کیفیت بالاتر تولید میشود.
ج-پرکولاسیون
تکنیک سوم نفوذ نامیده می شود و از گرانش برای کمک به روند استفاده می کند. نوع دیگری از روش دوم است، به این صورت که بخار در بالای مخزن تزریق می شود و از مواد گیاهی عبور می کند. این روش فقط برای انواع خاصی از گیاهان استفاده میشود و می‌تواند مزیت سریع‌تر بودن را نسبت به تقطیر با بخار سنتی داشته باشد که می‌تواند به معنای تغییر شکل کمتر باشد. محصول نهایی، با این حال، حاوی مواد غیر فرار و همچنین اسانس است و گاهی اوقات به جای اسانس، اسانس نفوذی نامیده می شود. سپس می توان از روش دیگری برای جدا کردن مولکول های فرار از بقیه اسانس نفوذی برای به دست آوردن اسانس استفاده کرد.
2-فشار سرد
این تکنیک عمدتاً برای میوه های خانواده مرکبات اختصاص دارد. میوه را فشار می دهیم تا اسانس معطر از پوست آن خارج شود. محصول نهایی نسبت به روغن‌های تقطیر شده با بخار پایداری کمتری دارد و در برابر اکسیداسیون آسیب‌پذیرتر است، بنابراین به طور کلی توصیه میشود که آنها را سریع‌تر و به طور ایده‌آل ظرف یک سال استفاده کنید.
3-استخراج حلال
این نوع عصاره گیری برای گیاهان خاصی مانند یاس (jasminum officinale) که برای حرارت دادن بسیار حساس هستند و عطر آنها از بین می رود یا برای گیاهانی مانند گل رز (rosa centifolia) که حاوی مقدار کمی مولکول های آروماتیک یا معطر هستند استفاده می شود. استفاده از این روش استخراج مقرون به صرفه تر است.
این روش که در قرن هجدهم ظاهر شد، در ابتدا از اتر به عنوان حلال استفاده می شد، اما به دلیل اشتعال پذیری و هزینه بالا، در سال های اخیر تولید کنندگان از حلال های مناسب تری مانند هگزان و اتانول استفاده می کنند.
برای استخراج اسانس معطر، مواد اولیه را در یک مخزن فولادی قرار می دهند و بارها با حلال شسته می شوند که باعث تجمع بیشتر و بیشتر مولکول های معطر و همچنین موم ها، رزین ها و رنگدانه های گیاه می شود. پس از تخلیه، صاف کردن، تبخیر حلال، آن را در یک مخزن کم فشار قرار می دهند و پس از سرد شدن، عصاره غلیظ به جامد تبدیل می شود و به یک جامد موم مانند بسیار معطر تبدیل می شود که به آن کانکرت می گوییم. با شستشوهای بیشتر در الکل، سرد شدن های پی در پی، فیلتراسیون و تبخیر الکل، کانکرت به یک جوهر خالص تبدیل می شود که به عنوان ابسولوت شناخته می شود.
4-استخراج با کربن دی اکسید فوق بحرانی
یکی از جدیدترین تکنیک‌های توسعه‌یافته، برای طیف وسیعی از مولکول‌های قابل استخراج و یکپارچگی محصول نهایی استخراج با استفاده از حلال کربن دی اکسید فوق بحرانی است. C02 فوق بحرانی به دلیل سمیت کم و اثرات زیست محیطی کم به عنوان یک حلال محبوب شده است. این طبیعی است، از نظر شیمیایی بی اثر، غیر قابل اشتعال، به راحتی در دسترس و ارزان است، با این حال، در حال حاضر برای راه اندازی و نگهداری تجهیزات این روش پرهزینه و دشوار است.
این روش بیشتر برای جداسازی موادی که به خاطر خواص شیمیایی و فیزیکی شان نمی توان از روش های معمول تقطیر استفاده کرد به کار می رود به عنوان مثال نقطه جوش بالا،نزدیک بودن نقطه جوش حساسیت مواد به دمای بالا و بازیابی حلال اشاره کرد.
بازیابی کامل حلال و جلوگیری از آلودگی های شیمیایی آن در صنایع غذایی و دارویی پراهمیت است در صورتیکه در روش های معمول استخراج با حلال و تقطیر این امر میسر نیست.
این تکنیک شامل تزریق یک جریان CO2 فوق بحرانی (که مستلزم حفظ دی اکسید کربن در فشار و دما در نقطه بحرانی یا بالاتر از آن است، حالتی که ما بین گاز و مایع عمل می کند) به یک مخزن مهر و موم شده حاوی مواد خام است.افزایش فشار باعث می شود “نقاط” مولکول های معطر باز شود و محتویات آنها در دی اکسید کربن آزاد شود. سپس سیال با فشار کمتری به محفظه دیگری می رود و باعث می شود که دی اکسید کربن به حالت گازی خود بازگردد و مولکول های معطر به یک گیرنده رسوب کند که در آنجا می توان آن را جمع کرد.
5-روش خیساندن (ماسریشن)
این یک تکنیک قدیمی است که شامل قرار دادن مواد خام (معمولا گل ها) در ظرف روغن و اجازه دادن به مخلوط از چند هفته تا چند ماه قبل از فیلتر کردن در زیر نور خورشید است، بنابراین روغن با خواص گل تولید می شود.البته این روش دارای ماده موثره های کمتری از کیاه مورد نظر است. در واقع عصاره کم غلظتی از گیاه را برای ما فراهم میکند.گیاه مورد نظر گل هایی مانند گل همیشه بهارو آرنیکا به دلیل خواص درمانی مختلف، انتخاب های رایجی هستند و می توان از «روغن گل» یا همان گونه که هست یا در ساختن بالم، لوسیون و مخلوط برای درمان انواع بیماری ها استفاده کرد.
