لاوندر (Lavandula angustifolia) که بیشتر با نام اسطوخودوس یا لوندر شناخته می شود، گیاهی همیشه سبز است که بیش از 2500 سال است که بیشترین تولید اسانس را در جهان به خود اختصاص داده است. اسطوخودوس که در آب و هوای اقیانوسی با زمین های خشک، صخره ای و شنی رشد می کند، در منطقه مدیترانه، اروپا، آفریقا، جزایر قناری، خاورمیانه و هند یافت می شود. اسانس لاوندر دارای خواص و مزایای فراوانی است که در این مقاله کاملا توضیح داده خواهد شد.
اعتقاد بر این است که نام لاوندر از کلمه لاتین “lavare” به معنای “شستن” گرفته شده است، زیرا اغلب در حمام ها و لباسشویی ها به دلیل خواص معطر آن استفاده می شود. با رایحه ای آرام بخش، از نظر فیزیکی و احساسی متعادل کننده، معمولاً برای اثرات آرامش بخش آن بر بدن استفاده می شود. طبق متون باستانی، اهداف آن از دارویی گرفته تا مذهبی، برای تمیز کردن بریدگی‌ها و تسکین کبودی‌ها و تحریکات پوستی و همچنین معطر کردن هوا برای مراسمات معنوی استفاده میشود. دیگر کاربردهای تاریخی این اسانس شامل مومیایی کردن و عطرسازی برای مصریان بود، در حالی که رومی ها از آن در حمام کردن و پخت و پز استفاده می کردند.
فواید اسانس لاوندر
اسانس لاوندر برای از بین بردن باکتری‌های مضر، تسکین اسپاسم عضلانی، رفع نفخ، ضد عفونی و تسکین پوست ملتهب به‌ویژه زمانی که ناشی از نیش حشرات سمی و خارش‌دار باشد، بهبود سریع پوست تحریک‌شده،تسکین عضلات در هنگام ماساژ کاربرد دارد.
هنگامی که در رایحه درمانی استفاده می شود، این اسانس آرام بخش برای کاهش استرس با آرام کردن امواج مغزی شناخته می شود، همچنین گفته می شود سطح کورتیزول را که به هورمون استرس معروف است، کاهش می دهد. از آنجایی که کورتیزول منجر به کاهش ایمنی بدن می شود، اسانس لاوندر بر این اساس با کمک به کاهش استرس که می تواند سلامتی را تضعیف کند، از سیستم ایمنی بدن حمایت می کند. اسانس لاوندر به تعادل هورمون‌ها، کاهش احساس تنش عصبی کمک می‌کند، و بر اساس شواهد تجربی، برای کاهش احساس افسردگی در برخی افراد کار کرده است. با توجه به خواص آرام بخشی، می تواند به عنوان یک خواب آور برای کسانی که از بی خوابی رنج می برند، عمل کند.
همانطور که نشان داده شد، اسانس لاوندر دارای خواص درمانی زیادی است. موارد زیر مزایای فراوان و انواع فعالیت هایی را که اعتقاد بر این است که نشان می دهد:
لوازم آرایشی و بهداشتی:
ضد عفونی کننده، ضد التهاب، دئودورانت، تسکین دهنده، تسکین دهنده.
رایحه درمانی:
ضد افسردگی، ضد روماتیسمی، ضد اسپاسم، ضد احتقان، خوشبو کننده، آرام بخش، آرام بخش، تسکین دهنده اعصاب.
دارویی:
ضد عفونی کننده، ضد درد، ضد تشنج، ضد افسردگی، ضد روماتیسم، ضد اسپاسم، ضد التهاب، ضد ویروسی، باکتری کش، ضد احتقان، تسکین دهنده، تسکین دهنده، آسیب پذیر، بادآور، رفیع کننده، کاهش دهنده فشار خون، استفراغ، ادرارآور، ضد نفخ.
کشت و برداشت و تولیب اسانس لاوندر با کیفیت
شرایط رشد گیاه لاوندر به کیفیت اسانس تقطیر شده کمک می کند. این بدان معنی است که فصل، آب و هوا، سطح رطوبت و حتی میزان پوشش ابر بر کیفیت محصول نهایی تأثیر می گذارد، زیرا همه گیاهان در همه محیط ها سازگار نیستند. کیفیت خاک نیز یک عامل اصلی در کیفیت است – به عنوان مثال، مقدار زیاد نیتروژن در خاک می تواند باعث بیماری در گیاه لاوندر شود و و در نهایت منجر به کاهش رشد گل شود.
گیاه لاوندر باید در جای گرم نگه داشته شوند و در زمستان در فضای باز زنده نمی مانند، بنابراین باید در گلخانه قرار داده شوند و در این فصل در مکان های آفتابی با گردش هوا خوب نگهداری شوند. علیرغم توانایی آنها در تحمل باران های شدید در حالی که هنوز بیرون هستند، باید اجازه زهکشی کافی را داشته باشند، زیرا در مناطق خشک و آفتابی گرم رشد می کنند. رطوبت زیاد گیاهان لاوندر را مستعد رشد قارچ می کند و به همین دلیل گردش هوای خوب برای رشد آنها ضروری است.
اسانس های عطری سنتزی(مصنوعی) لاوندر که در آزمایشگاه برای تقلید رایحه لاوندر واقعی ایجاد می‌شوند، به دلیل تفاوت در ساختار مولکولی بین نسخه‌های مصنوعی و طبیعی، کیفیت کمتری نسبت به اسانس طبیعی لاوندر خواهند داشت. این به این دلیل است که اسانس گیاهی خالص حاوی ترکیبات فرار مفید و فواید منحصر به فرد است.
شکوفه های لاوندر از نظر شکل و اندازه متفاوت است و روی خوشه ها یا ساقه های بلند رشد می کنند. اسانس آنها را می توان در غدد میکروسکوپی در حلقه بیرونی گلبرگ های گل (کاسه گل)، حلقه داخلی گلبرگ های گل (تاج گل)، برگ ها و روی ساقه ها و شاخه ها یافت. مراحل رشد و نمو گل های لاوندر متفاوت است و زمان ایده آل برای برداشت اسانس لاوندر زمانی است که گل ها در شکوفه کامل هستند، یعنی به طور کامل رشد کرده اند. در این مرحله، گلهای بالای ساقه قبلاً باز شده اند، نیمه پایینی نیز شروع به باز شدن می کند و تقریباً کل سر گل باز است. برداشت لاوندر قبل از بلوغ کامل به این معنی است که اسانس به همان اندازه که می تواند بالقوه کیفیت بالایی داشته باشد ،بازده نخواهد داشت. در حالی که هر چه گلبرگ های گل روی ساقه چروکیده تر شوند، مولکول های فرار بیشتری را از دست می دهند و عطر آن ضعیف تر می شود.
عملکرد و کیفیت اسانس لاوندر به سن بوته های لاوندر و همچنین آب و هوا بستگی دارد. ماه های برداشت بین پایان ژوئیه تا آگوست است و ممکن است بین چهار تا ده روز طول بکشد، پس از آن بازده اسانس کاهش می یابد. مهم است که برای برداشت محصول در زمانی برنامه ریزی کنید که آب و هوا متعادل باشد – یعنی نه گرم و نه سرد یا خیلی بادی. برخی از این شرایط باعث تبخیر اسانس ها می شوند در حالی که برخی دیگر از رشد استرها در گیاه جلوگیری می کنند که منجر به تاخیر در برداشت تا شروع آب و هوای گرم می شود. عدم وجود استر در اسانس لاوندر به این معنی است که این روغن خواص معطر و درمانی خود مانند اثرات آرام بخش و ضد اسپاسم خود را از دست می دهد.
در صورت برداشت ، سنبله های گل لاوندر را می توان با داس یا قیچی برش داد. اگر به صورت تجاری از طریق یک فرآیند مکانیزه برداشت شود، برداشت‌کنندگان از مزارع لاوندر با گلهای شکوفه‌دار هدایت می‌شوند و ساقه‌ها بریده می‌شوند در حالی که گل‌ها در گاری ذخیره می‌شوند که به کارخانه تقطیر منتقل میشود. برخی از مدل‌های دستگاه برداشت گل‌ها را در کارتریج‌هایی قرار می‌دهند که می‌توانند مستقیماً در دستگاه تقطیر قرار گیرند، که روند برداشتن را تسریع می‌کند. پس از چیدن، لاوندر تقطیر می شود.و اسانس آن به دست می آید.
موارد استفاده از اسانس لاوندر
کاربردهای اسانس لاوندر فراوان است، از دارویی و عطرسازی گرفته تا آرایشی. اشکال مختلف آن شامل اسانس، ژل،روغن، لوسیون، صابون، شامپو، اسپری و شمع است.
این اسانس که در رایحه درمانی استفاده میشود، استشمام میشود و گیرنده‌های رایحه در مغز، بو را تحریک کرده و به مغز و بدن احساس آرامش را القا می کند. به طور مشابه، چند قطره اسانس لاوندر روی بالش ممکن است باعث شروع سریع‌تر خواب عمیق‌تر با کاهش تعداد اختلالات خواب شود. توانایی آن در کاهش استرس عاطفی مانند اضطراب و قدرت آن در کاهش سردرد همچنین به توانایی آن در کاهش احساس بیماری حرکت و بهبود خلق و خوی گسترش می یابد. اعتقاد بر این است که لاوندر می تواند علائم تب یونجه را در صورت استنشاق عمیق کاهش دهد.
اسانس لاوندر که با روغن حامل رقیق شده و به صورت موضعی استفاده می شود، پوست ترک خورده و پیر را مرطوب می کند. خواص ضد عفونی کننده و ضد قارچی آن به کاهش خارش و تورم ناشی از نیش حشرات کمک می کند. این اسانس که دارای خواص ضد میکروبی است، تسکین دهنده سوختگی ها و بریدگی های جزئی، کاهش درد و مهار خونریزی و در عین حال از بین بردن باکتری ها از زخم است. پتانسیل آن برای ترمیم رنگ پوست با مصرف بر روی پوست های پیر و مستعد آکنه نیز نشان داده می شود که با عملکرد آنتی اکسیدانی قوی خود پیری را کند می کند و ظاهر پوستی را که در معرض اگزما و پسوریازیس است بهبود می بخشد. در مراقبت از مو، لاوندر به عنوان یک ضد عفونی کننده شناخته شده است که به طور موثری شپش، و شوره سر را هنگامی که به پوست سر مالیده می شود، از بین می برد.
لاوندر به صورت یک اسپری اسپری خوشبوکننده به عنوان یک عطر طبیعی و یک خوشبو کننده هوا طبیعی عمل می کند که فضای آرامش بخشی را به خصوص برای اتاق خواب ایجاد می کند. در حمام، می توان آن را روی حوله ها اسپری کرد تا رایحه ای تازه و آرام بخش داشته باشد.
راهنمای انواع اسانس لاوندر و فواید آنها
بیش از 30 گونه لاوندر و صدها ژنوتیپ وجود دارد که از نظر شکل رشد و ترکیبات شیمیایی اسانس آنها متمایز می شوند. 3 گونه اصلی اسطوخودوس وجود دارد که در دسته تولید کننده اسانس قرار دارند. آنها متعلق به گروهی به نام لاوندولا هستند و عبارتند از: اسطوخودوس انگلیسی (Lavendula angustifolia) و لاوندر اسپایک (Lavendula latifolia).
ترکیب شیمیایی اسانس لاوندر از بیش از 100 ترکیب شامل: لینالول، لینالیل استات، کافور، لیمونن، سینئول، تانن ها، کومارین ها، فلاونوئیدها، تری ترپن ها و پریلیل الکل تشکیل شده است. موارد اصلی عبارتند از 1،8-سینئول، لیمونن، لینالول، کافور، لینالیل استات، لاوندولیل استات، ترپینن-4-اول، آلفا پینن، cis-ocimene، 3اکتانون، trans-ocimene و کاریوفیلن.
موارد منع مصرف اسانس لاوندر
مصرف خوراکی اسانس های طبیعی توصیه نمیشود. اسانس لاوندر به طور بالقوه می تواند اثربخشی داروهایی مانند داروهای مربوط به اختلالات خواب یا داروهای تجویز شده برای افسردگی را افزایش دهد و همین توصیه برای هر داروی سرفه یا آنفولانزا که خواب را تحریک می کند، صدق می کند، زیرا اسانس لاوندرسبب خواب آلودگی میشود. بهتر است هنگام جراحی یا بیهوشی از اسانس لاوندر استفاده نکنید.
همچنین این اسانس با برخی داروهای تداخل دارد مانند داروهای رقیق کننده خون مثل وارفارین و ملاویکس که مصرف همزمان این داروها با این اسانس میتواند سبب افزایش خونریزی شود.
تحقیقات کافی برای اثبات بی خطر بودن این اسانس برای استفاده در هر مرحله از بارداری وجود ندارد، زیرا می تواند به عنوان یک شل کننده عضلانی عمل کند و بر سطح هورمون ها تأثیر بگذارد. بنابراین به خانم های باردار و شیرده توصیه می شود که از این اسانس مخصوصاً زنان باردار در سه ماهه سوم بارداری خود استفاده نکنند، مگر اینکه ابتدا با پزشک خود مشورت کنند. علیرغم اینکه استفاده از اسانس لاوندر به طور کلی برای کودکان بی خطر است، تأثیرات آن بر هورمون ها به این معنی است که می تواند برای پسران پیش از بلوغ مضر باشد به این خاطر که خطر ابتلا به ژنیکوماستی (رشد غیر طبیعی سینه در پسران)را افزایش میدهد. به والدین توصیه می شود هنگام استفاده از این اسانس برای کودکان در این محدوده سنی پایین تر 6 سال احتیاط کنند.
